BỮA TIỆC LY

(Gs. Trưng Triệu Nguyễn Thị thanh MD.Ph.D.)

Léonardo và bức họa Bữa Tiệc Ly

Leonardo là một danh nhân về những bức Bích họa CG. Đặc biệt bứu tranh Bữa Tiệc Ly của ông rất nổi tiếng và suốt 5 thế kỷ nay biết bao họa sĩ copy lại bức tranh của ông. Bức họa của ông là tuyệt mỹ tôi không bao giờ có ý phê phán gì.

Tuy nghiên hôm nay ngày thứ Tứ Tuần Thánh 2016, tôi xin có chút ý kiến về Bữa Tiệc Ly về Bức tranh và sau đó là về Tình yêu mầu nhiệm cao cả vĩ đại của Chúa Giêsu đối với chúng ta.

Từ lâu tôi có dịp xem một Phim CG về cuộc Tử Nạn của Chúa Giêsu tại Paris và tôi rất cảm phục về đoạn chiếu Bữa Tiệc Ly trong Phim ấy. Chúa Giêsu và 12 môn đệ dọn Bữa Tiệc cuối cùng trong một tầng hầm cổ xưa của một căn nhà lớn, có nhiều cột, vách có vẻ như làm bằng đất sét và không hề có cửa sổ.

Chúa cùng các môn đồ ngồi dưới đất hình như có trãi một loại chiếu xưa của dân Do Thái. Tất cả đều ngồi hình vòng tròn, Chúa Giêsu ngồi giữa, nếu tôi nhớ không lầm thì hình như Người có một gối cao mấy tầng dựa tay, và các môn đồ cũng vậy. Vòng tròn rộng rãi.

Nguyên tôi có chơi thân với một gia đình láng giềng Ả Rập ở Canada. Một buổi tối tôi đến chơi thì gặp lúc cả nhà 2 vợ chồng và 3 đứa con đang bắt đầu ăn bữa. Bà vợ lấy thêm dĩa năn nỉ mời tôi ăn, tôi từ chối, nhưng vẩn ngồi nói chuyện. Tôi chú ý đến cách thức ăn uống của họ. Ăn bốc bằng tay, hôm ấy món ăn là cà ri thịt gà ăn với bánh mì. Ông chồng vừa ăn vừa nói chuyện với tôi. Tay phải của ông xé một miếng bánh mì vừa phải, cầm miếng bánh đưa vào dĩa cà ri, vửa kẹp một miếng thịt gà vừa chấm nước vửa phải và đưa vào miệng thất gọn gàng bằng cách dùng ngón tay cái dẩy bánh vào miệnh chứ không phải hả miệng ra rồi đút bánh vào (giống chúng ta lấy đủa và cơn vậy).

Nhân đây tôi cũng xin nói dân Hán Mông cổ du mục thời xưa cũng ăn tay. Chỉ có dân Bách Việt là tổ tiên của Việt Nam là xứ mọc nhiều tre mới sinh ra ăn cơm bằng 2 que tre gọi là đủa, hay xúc cơm bằng lá mít là muổng, vì người đi cày cấy làm nông tay dơ dáy không tiện ăn tay.

Trở lại, do vấn đề ăn tay của dân Ả Rập cùng nguồn gốc với Do Thái nên tôi đã nghĩ rằng Chúa Giêsu đã cùng Juda chấm chung trong một dĩ thức ăn lớn là chính xác theo Thánh Kinh.

Bây giờ bói về Bức tranh Bữa Tiệc Ly của Leonardo : Theo tôi đây là bức tranh có tính minh họa rất tâm lý cho từng cá nhân trong bữa ăn. Chứ chính thật không ai ăn tiệc trên bàn đồng ngồi 1 bên tất cả, còn một bên để trống. Nhưng nếu ngồi tròn thì không thể thấy từng cử chỉ, thái độ, tâm tư của tất cả 13 nhân vật trong buổi tiệc, do vậy mà Leonardo chỉ có thể vẻ như vậy thôi.   

***

Leonardo vẽ bức tranh Bữa Tiệc Ly ?

Thứ năm - 19/03/2015 23:50

Tại sao Leonardo vẽ bức tranh Bữa Tiệc Ly ?

Vì người chủ của ông đã yêu cầu ông vẽ bức tranh này. Leonardo làm việc cho Ludovico Sforza, Duke của Milan, ngót 18 năm (1482-99). Duke đã quyết định ông ta muốn hình ảnh tôn giáo đặc biệt này phải được vẽ, thế là Leonardo, không dại gì, đã quyết định vẽ bức tranh này để ổn định tài chính. 

(The Last Supper)  

 

Tại sao Leonardo vẽ bức tranh Bữa Tiệc Ly ?

Vì người chủ của ông đã yêu cầu ông vẽ bức tranh này. Leonardo làm việc cho Ludovico Sforza, Duke của Milan, ngót 18 năm (1482-99). Duke đã quyết định ông ta muốn hình ảnh tôn giáo đặc biệt này phải được vẽ, thế là Leonardo, không dại gì, đã quyết định vẽ bức tranh này để ổn định tài chính. 

Kích cỡ của bức tranh như thế nào?

 Bức tranh khổ rất lớn - 460 x 880 cm (15 x 29 feet). Nó phủ toàn bộ một bức tường lớn. Nó không giống như kích cỡ của những phiên bản treo sau ghế sofa của chúng ta.

Bức tranh này ở đâu?

Bức tranh sơn tường đầu tiên này được vẽ trên bức tường của một phòng ăn tập thể ở Nữ tu viện Santa Maria delle Grazie, Milan, Ý. 

Nếu bạn nhìn kỹ một phiên bản, chúng sẽ rất dễ nhận ra. Vì là một tấm hình, Bữa Tiệc Ly được đặt trong những khung kính, trên những bàn di chuột (mouse pad), trên những gối nhạc (musical pillow).

Leonardo vẽ bức tranh này bao lâu? 

Ông đã vẽ nó vào năm 1495, và Bữa Tiệc Ly được hoàn thành vào năm 1498. Điều này đáng lưu ý, vì Leonardo là một người hay chần chừ với một xu hướng nổi tiếng là bỏ dở những đề án không hoàn thành.

Tại sao bức tranh này lại được đặc biệt chú ý? 

Thứ nhất, vì các tông đồ ai nấy đều hiển thị rất sinh động, những cảm xúc thể hiện rất rõ. “The Last Supper” chắc chắn đã được thể hiện trước đó. Dù vậy, phóng tác của Leonardo là tác phẩm đầu tiên mô tả cử chỉ của những nhân vật này giống y như người thực. 

Thứ hai, và là tối quan trọng - kỹ thuật phối cảnh trong Bữa Tiệc Ly thật lạ thường! Ta có thể thấy rằng mỗi yếu tố riêng lẻ của bức tranh này hướng sự chú ý của con người ngay đến trung điểm của bố cục tác phẩm này - phần đầu của Chúa Giêsu. Người ta có thể cho rằng đó là điển hình quan trọng nhất của giá trị nghệ thuật tạo hình chưa từng được sáng tạo.

Bức tranh Bữa Tiệc Ly mô tả điều gì? 

Bức tranh Bữa Tiệc Ly là sự giải thích trực giác giác quan của Leonardo về một sự kiện được tường thuật trong tất cả bốn Tin Mừng (Tân Ước Kitô giáo). Buồi chiều hôm ấy, trước khi Chúa Giêsu bị một trong những tông đồ phản bội, Người đã tập trung họ lại để dùng bữa tối và nói với họ rằng Người đã biết những gì sắp xảy đến và rửa chân cho họ (một cử chỉ biểu tượng hoá rằng tất cả đều bình đẳng dưới ánh mắt của Chúa). Khi họ quây quần ăn uống, Chúa Giêsu đã ban cho các tông đồ những lời giáo huấn minh bạch về cách ăn và uống trong tương lai, trong ký ức của Người. Đó là nghi lễ Thánh Thể, một nghi thức vẫn được thực hiện. 

Một cách đặc biệt, Bữa Tiệc Ly mô tả những giây phút kế tiếp trong câu chuyện này, sau đó Chúa Giêsu thấp giọng sững sờ rằng một tông đồ sẽ phản bội Người trước khi mặt trời mọc, và các tông đồ có những phản ứng ở mức độ khác nhau, sợ hãi, tức giận và choáng váng.

Trong bức tranh này họ là ai? 

Nhìn bức tranh từ trái sang phải:

* Bartholomeo, Giacôbê Hậu và Anrê tạo thành một nhóm ba. Tất cả thất kinh, hoảng sợ, Anrê giơ hai bàn tay của mình bằng một cử chỉ “dừng lại!” 

* Giuđa, Phêrô và Gioan tạo một nhóm ba kế tiếp. Giuđa, chúng ta chú ý, mặt hắn bị chắn bóng, nghi ngờ, ảm đạm và nắm trong tay một bao nhỏ (túi bạc?). Phêrô nhìn ra vẻ giận dữ và một phụ nữ đang nhìn Gioan dường như bị ngất. 

* Chúa Giêsu điềm tĩnh giữa phong ba. 

* Tôma, Giacôbê Tiền và Philipphê bên cạnh. Tôma rõ ràng bị kích động, Giacôbê Tiền sửng sốt kinh ngạc và Philipphê có vẻ như đang tìm hiểu rõ vấn đề.  

* Matthêu, Tađêo và Simon gồm những hình ảnh thuộc nhóm ba cuối cùng. Nó có vẻ như muốn nói rằng, khi một tình huống trở chiều nguy hiểm, Simon là người sẵn sàng “giáp mặt” vì những lời giải thích đó.

Tại sao bức tranh lại bị tróc? 

Leonardo vốn là nhà phát minh, ông cố tìm những chất liệu mới cho Bữa Tiệc Ly. Thay vì dùng sơn dầu vẽ trên vữa ẩm, ông nghĩ và ông đã đưa ra cách dùng vữa khô để thử. Thử nghiệm của ông đã dẫn đến màu sắc khác biệt hơn của một hoạ sĩ, đó là ý định của Leonardo. Những gì ông không đem vào mô tả (bởi vì, ai biết?) là vì phương pháp này không bền bỉ chút nào. Không bao lâu, vữa sơn bắt đầu tróc khỏi bức tường. Và từ đó người ta đã phải cố gắng phục hồi bức tranh này. 

Tại sao trong bức tranh không có chân Chúa Giêsu?    

Căn cứ chắc chắn, Leonardo có ý định vẽ chân Chúa Giêsu, thực tế, ông đã vẽ. Vào khoảng năm 1650, một người vô danh nào đó, buồn thay đã truyền cảm hứng sai lầm vẽ thêm cửa ra vào cho phòng ăn tập thể này - chắc chắn rằng vị trí hợp lý duy nhất để nói cái cửa có vẻ như là vết loang ở giữa bức tường. Chúng ta đừng nên cằn nhằn và hãy tự cho rằng may mà ông ta không làm thêm vài cái cửa sổ.

Chúng ta đã nghe câu chuyện về Bữa Tiệc Ly này, bức tranh mô tả có đúng không?

Không, mặc dù nó có phần nào hư cấu nhưng với mục đích để kiện toàn giá trị đạo đức.  ( Tôi viết phần nầy dựa trên tài liệu gốc của Jos. Tú Nạc, NMS)